علت گرانی بنزین چیست؟ | اهدای سوخت رایگان ایران به لبنان!!

افزایش قیمت بنزین، موضوعی است که بارها مطرح شده است. قیمت بنزین یک کالای استراتژیک و مهم برای جامعه است، هر بار عده‌ای با هدف تشویش اذهان و روحیه جامعه، اخبار کذبی در مورد افزایش قیمت بنزین مطرح می‌کنند؛ که نه در دولت و نه در مجلس شورای اسلامی هیچ مصوبه ای در خصوص افزایش قیمت بنزین در دست بررسی نیست. حتی بارها مقامات کشور اعلام کرده‌اند که قیمت بنزین در سال‌جاری یعنی سال ۱۴۰۱ تغییری نخواهد داشت. در ادامه آخرین خبر از افزایش قیمت بنزین را بخوانید. 

موضوع ارسال سوخت رایگان ایران به لبنان در هفته‌های اخیر رنگ و بوی جدی به خود گرفت. این ماجرا از شهریور سال گذشته شروع شد. در آن مقطع رسانه‌های مختلف از حرکت تانکرهای حامل سوخت ایران به سمت لبنان خبر دادند. برخی نیز شایعاتی مبنی بر صادرات رایگان سوخت را مطرح کردند.

حال با اظهارات برخی مقامات ایرانی و لبنانی این شایعات شباهت بییشتری به واقعیت پیدا کرده‌اند اگرچه حمید حسینی، رئیس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشمی ایران به تجارت‌نیوز می‌گوید: ادعای صادرات بنزین رایگان به لبنان را نباید جدی گرفت و به نظر می‌رسد این معامله بیشتر در جهت دور زدن تحریم‌ها صورت می‌گیرد. این گفته حسینی در حالی است که خزانه لبنان از سال ۲۰۱۹ خالی است!

ششم شهریور ماه مجتبی امانی، سفیر جمهوری اسلام ایران در لبنان، گفت: ایران به حمایت همه‌جانبه از مردم لبنان تمایل دارد. برای ارسال سوخت بدون قید و شرط به محض پذیرش و اعزام هیات رسمی از سوی دولت لبنان به تهران برای هماهنگی مستقیم جهت اجرای این طرح آماده‌ایم. بسیاری از تحلیلگران این اظهارات را در واکنش به سخنان سید حسن نصرا…، دبیرکل حزب‌ا… لبنان، می‌دانند که چهارم مرداد به المیادین گفته بود: اگر دولت لبنان بپذیرد، آماده است نفت ایران را رایگان به لبنان بیاورد.

رویترز در این زمینه به نقل از یک منبع لبنانی نوشت: امانی به نخست وزیر موقت لبنان (نجیب میقاتی) پیشنهاد کرد که ایران به صورت مجانی به لبنان سوخت صادر کند.

این خبرگزاری از زیان یک مقام مسئول ایرانی هم نقل کرد: هیات لبنانی به تهران می‌آید تا درباره مسائل مختلف گفتگو کنند. پیش از این نیز ایران آمادگی خود را برای کمک به لبنان در زمینه حل مشکل سوخت بارها اعلام کرده است.

رفع مانع آمریکا

پیش از این، ایران و لبنان در این مسیر مبادله سوخت و بنزین با ممانعت آمریکا مواجه بودند. حال میقاتی از موافقت آمریکا مشروط بر نبود ارتباط سیاسی خبر داده است. شانزدهم شهریور روزنامه الاخبار در همین زمینه نوشت: چراغ سبز آمریکا موجب شد تا نخست‌وزیر از ولید فیاض، وزیر نیرو، بخواهد که یک هیات فنی از این وزارتخانه و شرکت برق لبنان به تهران بدون حضور وزیر در رأس آن، اعزام کند.

ولید فیاض نیز با استقبال از این موضوع به شبکه المیادین اعلام کرد: در نتیجه این هبه، هیچ تحریم یا مجازاتی برای لبنان در کار نخواهد بود،  زیرا رایگان است. البته او نهایی‌شدن این موضوع را مشروط بر پذیرش کابینه و میقاتی دانست.

شرط لبنان برای دریافت بنزین ایران

در همین زمینه الأخبار موضع میقاتی را بدون گونه ترسیم کرد: «باید تضمین‌هایی مبنی بر اینکه این کمک، هزینه‌ای برای لبنان از جمله در بخش عملیات مبادله نفت و سوخت ایران مترتب نکند گرفته شود. لازم است لبنان به دنبال دریافت کمک بزرگی باشد که بتواند برای مدتی طولانی، امکان تولید پنج ساعت برق مورد نیاز روزانه را فراهم کند.».

محمد مخبر، معاون اول رئیس جمهوری، پس از تماس تلفنی با نخست وزیر موقت و رئیس پارلمان لبنان، بر حمایت ایران از تمام پروژه‌های ثبات‌بخش لبنان تأکید کرد.

پس از معرفی تیم فنی لبنانی، الأخبار این را هم افزود که این هیأت لبنانی تلاش خواهد کرد تا استفاده از مقدار ۷۵ هزار تن سوخت در ماه را طرح کند. این میزان سوخت به لبنان اجازه می‌دهد پنج ساعت به صورت روزانه برق تولید کند.

صادرات رایگان سوخت در عین واردات

چنین روندی واکنش‌های مختلفی را در پی داشت. به‌ویژه برخی تحلیلگران با پیش کشیدن ناترازی ۹ میلیون لیتری بنزین در روز، صادرات سوخت را چه رایگان و چه با دریافت وجه بدون توجیه می‌دانند. از سوی دیگر، قطعی برق صنایع و شبکه خانگی به‌ویژه در فصل تابستان، صادرات رایگان سوخت را به کشورهای دیگر با نقد مواجه می‌سازد.

میزان تولید روزانه بنزین حدود ۱۰۰ میلیون لیتر در روز است و این در حالیست که میانگین مصرف سوخت در سال جاری ۹۶ میلیون لیتر روز است. البته در ماه‌های اسفند سال گذشته و فروردین امسال میانگین مصرف بنزین حتی تا ۱۳۰ میلیون لیتر در روز نیز پیش رفت.

فرآیند آزادسازی قیمت‌ها در آخرین مرحله شامل حال دارو شد و بسیاری بر این گمان هستند که بنزین نیز دیر یا زود آزاد خواهد شد و به احتمال زیاد از اوایل سال آینده این تصمیم دولت نیز اجرایی خواهد شد. اگر دولت بخواهد واقعا قیمت بنزین را آزاد کند باید هر لیتر به حول و حوش ۸ هزار تومان افزایش یابد در حالی که میانگین حداقل درآمد هر فرد زیر ۲۰۰ دلار است. در اروپا قیمت هر لیتر بنزین حدود ۱ یورو و ۳۰ سنت است، اما میانگین حداقل درآمد هر فرد آلمانی به عنوان مثال حدود ۱۸۰۰ تا ۲۰۰۰ یورو در ماه است.

به نقل از انتخاب، فرآیند آزادسازی قیمت‌ها در آخرین مرحله شامل حال دارو شد و بسیاری بر این گمان هستند که بنزین نیز دیر یا زود آزاد خواهد شد و به احتمال زیاد از اوایل سال آینده این تصمیم دولت نیز اجرایی خواهد شد.

مصرف بنزین در کشور

میزان تولید روزانه بنزین حدود ۱۰۰ میلیون لیتر در روز است و این در حالیست که میانگین مصرف سوخت در سال جاری ۹۶ میلیون لیتر روز است. البته در ماه‌های اسفند سال گذشته و فروردین امسال میانگین مصرف بنزین حتی تا ۱۳۰ میلیون لیتر در روز نیز پیش رفت.

آبان ماه سال ۱۳۹۸ بود که دولت قیمت بنزین را افزایش داد یعنی قیمت هر لیتر یارانه‌ای به ۱۵۰۰ تومان و هر لیتر آزاد به ۳۰۰۰ تومان افزایش یافت. اجرای این طرح برای مدتی میزان مصرف بنزین در کشور را کاهش داد و از روزانه ۹۰ میلیون لیتر در سال ۱۳۹۸ به روزانه ۷۵ میلیون لیتر در سال ۱۳۹۹ رسید. اما روند صعودی مصرف بنزین دوباره از همین سال آغاز شد و اکنون مصرف روزانه به نزدیکی ۱۰۰ میلیون لیتر در روز رسیده است و کارشناسان می‌گویند اگر همین روند ادامه پیدا کند ایران سال آینده واردکننده بنزین خواهد بود.

طبق آمار میانگین مصرف سوخت خودروهای داخلی سه برابر میانگین استاندارد جهانی است. خودروهای داخلی روزانه ۲۵ میلیون لیتر بیش از میانگین مصرف جهانی می‌سوزانند و اگر قیمت لیتر بنزین را معادل میانگین نرخ جهانی یک دلار در نظر بگیریم خودروهای داخلی سالانه ۱۱ میلیارد دلار مازاد بر میانگین مصرف جهانی سوخت مصرف می‌کنند.

از طرفی گفته می‌شود روزانه ۱۵ میلیون لیتر بنزین از کشور قاچاق می‌شود. به این ترتیب میزان هدر رفت بنزین حدود ۴۰ میلیون لیتر در روز است و اگر قیمت بنزین در ایران را ۲۰ هزار تومان در نظر بگیریم روزانه ۸۰۰ میلیارد تومان معادل ماهانه ۲۴ هزار میلیارد تومان از منابع کشور دود می‌شود و به هوا می‌رود. اگر بنزین را با نرخ جهانی حدود ۱ دلار و ۳۰ سنت در نظر بگیریم این رقم به حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان می‌رسد. این یعنی معادل پرداخت ۲۵ میلیون تومان یارانه در سال به یک خانوار چهار نفره.

مصرف بنزین در سال ۱۳۷۰ روزانه حدود ۲۵ میلیون لیتر بود و ۱۵ سال بعد یعنی در سال ۱۳۸۵ به ۷۵ میلیون لیتر رسید یعنی رشد ۲۰۰ درصدی.

دولت مصارفی دارد تحت عنوان یارانه پنهان، یعنی یارانه‌ای که برای فروش ارزان سوخت در نظر می‌گیرد که در بودجه عمومی دولت قرار ندارد. رقم این یارانه برای سال ۱۴۰۰ رقم حیرت انگیز ۱۳۰۰ هزار میلیارد تومان بوده است!! بلکه درست شنیدید: ۱۳۰۰ هزار میلیارد تومان. فقط این یارانه از کل مصارف مربوط به بودجه عمومی و تبصره ۱۴ نیز بیشتر است. کل مصارف بودجه عمومی که شامل پرداخت‌های جاری، هزینه‌های عمرانی و بازپرداخت‌ها وام‌ها و قرض‌هاست رقمی حدود ۹۵۰ هزار میلیارد تومان است. رقم بودجه تبصره ۱۴ که شامل پرداختی دولت برای رفع محرومیت‌هاست حدود ۲۵۵ هزار میلیارد تومان می‌شود که جمع این دو معادل ۱۲۰۰ هزار میلیارد تومان است که باز هم از یارانه پنهان سوخت کمتر است.

از این ۱۳۰۰ هزار میلیارد تومان بیش از ۲۰۰ هزار میلیارد تومان فقط سهم بنزین است تا بنزین با قیمت ارزان به مصرف‌کنندگان برسد. اگر قیمت حامل‌های انرژی واقعی شود و جمعیت ایران را مثلا ۸۰ میلیون نفر در نظر بگیریم سالانه رقمی بالغ بر ۱۶ میلیون و ۲۵۰ هزار تومان (۱۳۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه پینهان سوخت، تقسیم بر ۸۰ میلیون نفر) فقط از بخش سوخت به هر نفر می‌توان یارانه داد. یعنی یک خانوار چهار نفره می‌تواند سالی ۶۵ میلیون تومان دریافت کند.

طبق آمار در حال حاضر قیمت هر لیتر بنزین در کشورهای حوزه خلیج فارس بین ۱۴ هزار تومان تا ۱۷ هزار تومان متفاوت است که تقریبا اطراف ۵۰ سنت نوسان می‌کند. هر لیتر بنزین در کشور کویت حدود ۱۰ هزار تومان، در عراق حدود ۱۴ هزار تومان، در قطر حدود ۱۶ هزار تومان و در عربستان حدود ۱۷ هزار تومان است.

اگر نرخ ۱۵۰۰ تومان یارانه‌ای و ۳۰۰۰ تومان آزاد را در نظر بگیریم تنها دو کشور ونزوئلا و لیبی قیمت بنزین کمتری از ایران دارند و این در حالیسیت که قیمت هر لیتر بنزین صادراتی ایران تقریبا نزدیک به نرخ کشور کویت است.

طبق آمار گمرک ایران، ایران در یک ماهه اول سال ۱۴۰۱ حدود ۸۶ هزار تن بنزین به ارزش ۳۲ میلیون دلار صادر کرده که این رقم به معنای هر لیتر ۲۷٫۵ سنت است یعنی حول و حوش ۸ هزار تومان که در واقع کمترین رقم بنزین در بین کشورهای حوزه خلیج فارس است. اگر ما نرخ پایه ۸ هزار تومان را برای هر لیتر در نظر بگیریم دولت به ازای هر لیتر بنزین آزاد حدود ۵ هزار تومان و به ازای هر لیتر بنزین یارانه‌های حدود ۶۵۰۰ تومان یارانه می‌دهد.

بنابراین اگر دولت بخواهد واقعا قیمت بنزین را آزاد کند باید هر لیتر به حول و حوش ۸ هزار تومان افزایش یابد در حالی که میانگین حداقل درآمد هر فرد زیر ۲۰۰ دلار است. در اروپا قیمت هر لیتر بنزین حدود ۱ یورو و ۳۰ سنت است اما میانگین حداقل درآمد هر فرد آلمانی به عنوان مثال حدود ۱۸۰۰ تا ۲۰۰۰ یورو در ماه است.

اخباری در رسانه‌ها منتشر شده که روی بنزین لیتری حول و حوش ۲۰ هزار تومان گمانه‌زنی می‌کنند. در حالی که ایران هر لیتر بنزین صادراتی خود را به قیمت ۸ هزار تومان به فروش می‌رساند چگونه ممکن است که بخواهد هر لیتر بنزین را با نرخ حدود ۹۰ سنت در بازار داخل تعیین کند. هنوز معلوم نیست که نحوه محاسبه هر لیتر بنزین بعد از آزادسازی قیمت آن چقدر است؟ آیا قیمت فوب خلیج فارس محاسبه می‌شود؟ یا قیمت بنزین صادراتی ایران؟ یا اینکه افزایش قیمت بنزین بر اساس بهای تمام شده تولید در داخل کشور است؟ به همین دلیل باید منتظر تصمیم‌گیری دولت در این باره بود.